Zdrowie psychiczne w czasie epidemii -- jak wpływa na nie izolacja?

Lęk, dezorientacja, zdenerwowanie, poczucie bezsilności, bunt -- to emocje, które mogą odczuwać osoby, które od dłuższego czasu spędzają czas w domu. Jak sobie poradzić w tym szczególnie trudnym dla psychiki czasie?

Sytuacja epidemiologiczna, która zmusiła Polaków do ograniczenia normalnej aktywności życiowej, wzbudza skrajne emocje. Brak bezpośredniego kontaktu z ludźmi, zaburzenie rytmu normalnego dnia -- to dotyczy wielu osób.

Co epidemia zmieniła w codziennym życiu?

Zamknięte szkoły, centra handlowe, restauracje, placówki kultury, a do tego praca zdalna -- większość Polaków od momentu ogłoszenia stanu epidemii musiała zmienić swoje dotychczasowe życie zawodowe i prywatne.

Do tej pory członkowie rodziny najwięcej czasu spędzali ze sobą w weekendy, teraz całymi tygodniami są w domu. Dla każdego jest to spore wyzwanie. Izolacja, połączona z obawą o zdrowie i życie -- swoje i najbliższych, często starszych członków rodziny -- może powodować lęk.

U osób zakażonych pojawia się dodatkowo obawa o sytuację społeczną, o to czy nie zostaną odrzuceni czy napiętnowani.Jak sobie poradzić w czasie epidemii, która ogranicza naszą dotychczasową swobodę? Co robić, gdy w czasie kwarantanny pojawia się lęk?

Stres pourazowy, depresja i stany lękowe w czasie izolacji

Badania przeprowadzone podczas wielu epidemii na przestrzeni ostatnich lat pokazują, że długotrwałe zamknięcie w czterech ścianach może powodować problemy ze zdrowiem psychicznym.

Najlepiej to obrazuje badanie przeprowadzone na osobach zamkniętych w czasie epidemii SARS w Kanadzie. Wnioski z tych badań były wstrząsające -- u prawie 30 proc. stwierdzono stany depresyjne i objawy charakterystyczne dla zespołu stresu pourazowego (PTSD).

Wśród problemów, które zdaniem badanych najbardziej wpłynęły na ich zdrowie psychiczne są:

• izolacja,

• brak informacji,

• zaburzenie szeroko pojętej „normalności" dnia codziennego.

Problemy ze zdrowiem psychicznym dobrze obrazuje przekrojowa analiza, opublikowana w prestiżowym piśmie medycznym „The Lancet".

Psycholog w czasie epidemii i izolacji

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zamieszcza w mediach społecznościowych wirtualne spotkania z psychologiem Katarzyną Kucewicz. W ich czasie rozwiązywane są wątpliwości, które mogą się pojawić w trakcie izolacji domowej.

Jej zdaniem sytuacja z epidemią koronawirusa jest nowa dla wszystkich, dlatego budzi tak duży niepokój. Jest to zupełnie normalna reakcja na to, że zmianie uległy codzienne rytuały, trzeba było zrezygnować z wielu rzeczy lub zweryfikować plany -- zawodowe, rodzinne, wakacyjne, inwestycyjne, rodzinne, a nawet zdrowotne.

„Niektórzy przekładają śluby, przekładają różne uroczystości rodzinne, część z nas jest w domu w zupełnym osamotnieniu*" -- wylicza Katarzyna Kucewicz.-- „Wszyscy potrzebujemy dwu, trzytygodniowej adaptacji, żeby nauczyć się żyć w tej nowej rzeczywistości. Jeśli teraz czujecie się Państwo słabo, jesteście zalęknieni, zaniepokojeni, to prawdopodobnie za dwa do trzech tygodni zaczniecie się wszyscy w jakiś sposób odnajdywać w tej sytuacji, czuć się trochę lepiej".*

Zdaniem psycholog to, jak będzie wyglądało radzenie sobie z lękiem, zależy w dużej mierze od nastawienia, od tego jak zostanie zrozumiana zaistniała, nadzwyczajna sytuacja.

Jak wyeliminować psychologiczne zagrożenie?

„Podsycanie poczucia braku kontroli, nierzadko przez media lub w ramach rozgrywek politycznych, może w ekstremalnym wydaniu prowadzić do dużo gorszych skutków niż niejeden wirus" -- uważa dr Marta Marchlewska z Instytutu Psychologii PAN.

Jej zdaniem poczucie psychologicznego zagrożenia sprawia, że dochodzi do starania się przejęcia kontroli nad sytuacją.

Można to robić na wiele sposobów, na przykład:

• intensywnie dbając o higienę;

• gromadząc zapasy;

• zwracając szczególną uwagę na stan zdrowia własny oraz ludzi dookoła.

Czasami poczucie niepewności związane z koronawirusem prowadzi do zjawisk destrukcyjnych, na przykład rozpowszechniania fake newsów i teorii spiskowych. Wyniki badańz 2018 roku pokazały, że są osoby szczególnie skłonne chwytać się spiskowych wyjaśnień w obliczu zagrożenia poczuciem niepewności. W ten sposób starają się zmniejszyć swoją niepewność.

Jak zadbać o zdrowie psychiczne?

W tym szczególnym czasie bardzo ważny jest kontakt z drugim człowiekiem. Ważny jest każdy telefon do najbliższych, niezależnie od tego, czy mieszkają sami, czy nie. Pomocna może okazać się zwykła rozmowa telefoniczna.

„Czasami nawet takie pomarudzenie komuś dużo daje. Zachęcam nie tylko do tego, żeby rozmawiać z bliskimi, ale też i z sąsiadami za pomocą komunikatorów czy nawet z nieznajomymi za pomocą internetu, osobami, które również mogą czuć się osamotnione. Takie samouspokajanie się może bardzo pomóc" -- dodaje Katarzyna Kucewicz.

Warto też w tym szczególnym czasie zwrócić uwagę na dzieci, próbować im wytłumaczyć sytuację, w której się znalazły. Ważne, żeby rozmowy te nie obciążały najmłodszych dodatkowymi lękami. Dla dzieci i młodzieży czas epidemii to szczególnie trudny okres. Zamknięte szkoły i przedszkola, brak kontaktu z rówieśnikami -- to tylko kilka problemów, z którymi muszą zmagać się najmłodsi.

Czy kwarantanna może mieć zalety?

Zdaniem psychologów sytuację, która wszystkich zaskoczyła można jednak wykorzystać dla siebie. To może być czas, w którym uda się znaleźć przestrzeń na to, żeby się sobą zająć i przemyśleć pewne sprawy.

„Świat zwolnił, niesamowicie zwolnił, i może to być też okazja do tego, żeby zrozumieć, co się z nami dzieje, w jakim miejscu życia jesteśmy" -- wskazuje Katarzyna Kucewicz.

To też dobry czas na nadrobienie zaległości w czytaniu książek, oglądaniu filmów, czy robieniu zwykłych porządków. Warto spojrzeć na kwarantannę jak na dodatkowo darowany czas i spróbować wykorzystać go na własne przyjemności.

Warto jednak pamiętać, że nawet drobne przyjemności warto planować, bo plan dnia i dbanie o uporządkowane otoczenie daje poczucie panowania nad sytuacją. Spędzanie całych dni w piżamie może być relaksujące tylko przez chwilę, rozleniwienie na dłuższą metę będzie powodowało nerwowość i wzmagało złe samopoczucie. Odpowiedni plan dnia pozwoli też utrzymać w gotowości całą rodzinę -- dzieciom skupić się na nauce, a rodzicom na pracy zdalnej.